Tekstil Teknolojisi
Tekstil Teknolojisi alanı; iplik üretim teknolojisi, dokuma desinatörlüğü, dokuma operatörlüğü, dokusuz yüzeyler, endüstriyel yuvarlak örme, endüstriyel düz örme, endüstriyel çorap örme, tekstil boyacılığı, tekstil baskı ve desenciliği, tekstil bitim işlemleri (apre) ve tekstil laborantlığı dallarının yeterliklerini kazandırmaya yönelik eğitim ve öğretim verilen alandır.
Tekstil sektörü, iplikten kumaşa kadar geniş ve güçlü bir üretim yelpazesi ve kapasitesine sahiptir. İplik üretimi, dokuma, örme ve dokusuz kumaş üretimi, boyama, baskı, apre gibi kumaşı renklendirme ile özelliklerini geliştirme ve test işlemlerini yapan meslek alanıdır. Teknolojik gelişmeleri üretime hızla yansıtan Türk tekstil sanayisi dünya ülkeleri arasında önemli sıralarda yer almaktadır.
Tekstil alanı, yüksek ihracat performans ve potansiyeli ile ülkemizin dünyaya açılan penceresidir. Ülkemizde özellikle İstanbul, Bursa, Denizli, Kahramanmaraş, Gaziantep, Adana, Kayseri, Tekirdağ gibi illerimizde tekstil sektörü yoğunlaşmıştır. Tekstil sektörü hem ülke ekonomisine katkı sağlamakta hem de istihdam alanı yaratmaktadır.
A. ALANIN MEVCUT DURUMU VE GELECEĞİ
Son dönemlerde, temel bilimler ile elektronik ve bilgisayar mühendislikleri başta olmak üzere çeşitli mühendislik dallarındaki gelişmelerin tekstil sanayisine uygulanması sonucunda, gelişmiş ülkelerde tekstil sanayisinin yapısı emek yoğun sanayi durumundan, tamamen sermaye ve makine yoğun sanayi durumuna dönüşmüştür. Söz konusu dönüşümde, makineleşme yolundaki gelişmelerin yanı sıra insan yapısı liflerin (yapay ve sentetik) icadının da etkisi büyük olmuştur. Doğal lifler yerine kullanılabilen insan yapısı lifler, makinelerin ve yöntemlerin kullanımına olanak tanıdığından teknolojinin gelişmesini zorlamıştır. Sonuç olarak ücret düzeyi düşük ülkelerin, sanayileşmiş ülkelerin tekstil sanayisi üzerindeki baskısı, teknolojik düzeyde sağlanan gelişmeler (otomatik iplik üretimi, mekiksiz dokuma tezgâhları, gelişmiş örgü makineleri, bilgisayarla desteklenen tasarım vb.) karşısında artık azalmıştır. Teknolojinin ilerlemesi ile üretim, makine ve iş gücü veriminin yükseltilmesi sağlanmıştır.
Tekstil alanı, yüksek ihracat performans ve potansiyeli ile ülkenin dünyaya açılan penceresidir. Tekstil, Türkiye'nin toplam ihracatının % 38'ini oluşturmaktadır. Ülkemizde özellikle İstanbul, Bursa, Denizli, Kahramanmaraş, Gaziantep, Adana, Kayseri, Tekirdağ gibi ilimizde tekstil sektörü yoğunlaşmıştır. Tekstil sektörü hem ülke ekonomisine katkı sağlamakta hem de istihdam alanı yaratmaktadır.
Türk tekstil sektörü, iplikten başlayarak geniş ve güçlü bir üretim yelpazesi ve kapasitesine sahiptir. İğ sayısı itibari ile dünyada altıncı, rotor sayısında dördüncüdür; dokuma ve örgü kapasitesi AB kapasitesinin dörtte biri, terbiye (boya, baskı, apre) kapasitesi ise AB düzeyindedir.
Türk tekstil sektörü teknoloji düzeyi, ekonomik etkinliği ve sosyal etkileşimi itibariyle ülkenin önde gelen sosyoekonomik faaliyet alanlarından biridir. Sektörün bu konumunu önümüzdeki yıllarda koruması, hatta geliştirmesi beklenmektedir.
Türkiye'deki tekstil alanının güçlü olmasının nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Ø Yerleşik tekstil geleneği,
Ø Tekstil altyapısı ve yeterli deneyim,
Ø Uluslararası rekabet deneyimi,
Ø Ham madde ve malzeme zenginliği,
Ø Çevre dostu üretim konusunda deneyim,
Ø Kişisel talebe yönelik küçük ölçekli işlere yatkınlık,
Ø Ürün ve süreç çeşitliliğindeki zenginlik,
Ø Lojistik, ulaşım, iletişim konularında alt yapı yeterliği,
Ø Esnek ve hızlı üretim,
Ø Yeni makine parkıyla gerçekleştiriliyor olmasıdır.
Gelişmiş ülkelere göre genç nüfusun yarattığı rekabetçi iş gücü maliyetleri ile birlikte ülke istihdamına büyük katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
B. ALANIN ALTINDA YER ALAN MESLEKLER
Ø İplikçilik
Ø Endüstriyel Dokumacılık
Ø Endüstriyel Örmecilik (örme desen programcısı / örme giyim modelisti)
Ø Tekstil Terbiyeciliği (boyacı, baskıcı, test laborantı, apreci)
Ø Tekstil Laborantlığı
Ø Tekstil Mekatroniği
İPLİKÇİ
Tanımı
İplikçi; tekstil liflerine, iplik üretim makinelerinde gerekli işlemleri uygulayarak istenilen özellikte ve kalitede iplik yapma, ham madde, yarı mamul ve iplik üzerinde gerekli fiziksel ve kimyasal testleri yapma, test cihazlarını kullanma ve sonuçlarını değerlendirme, makineleri kullanma, üretim planı yapma, makinelerde gerekli ayarları, makine temizlik ve bakım işlemlerini yapma bilgi ve becerisine sahip, iş güvenliği ve kurallarına uyan nitelikli kişidir.
Görevleri
Ø Pamuk iplik üretim planı yapmak,
Ø Pamuk ham madde ve yarı mamul testlerini yapmak,
Ø İplik testlerini yapmak,
Ø Pamuk ipliği üretimini yapmak,
Ø Yün iplik üretim ve planını yapmak,
Ø Yünde ham madde ve yarı mamul testlerini yapmak,
Ø Suni, sentetik iplik üretimi ve planını yapmak,
Ø Suni, sentetik yarı mamul ve iplik testlerini yapmak,
Ø Diğer iplik çeşitlerinin üretimini yapmaktır.
ENDÜSTRİYEL DOKUMACI
Tanımı
Dokumacı; kumaş analizi ve tasarımı yapma, dokumaya hazırlık ve dokuma makinelerini kullanarak çeşitli kumaşları üretme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
Ø Numune kumaş dokumak,
Ø Kumaş analizi yapmak,
Ø Dokumaya hazırlık ve dokuma işlemlerini yapmak,
Ø Depolama yapmaktır.
ENDÜSTRİYEL ÖRMECİ ENDÜSTRİYEL ÖRMECİ
(ÖRME DESEN PROGRAMCISI)
Tanım
Örme desen programcısı; düz, yuvarlak ve çorap örmede desen oluşturma, örme makinelerine desen programı hazırlayabilme, makineye deseni oturtma ve örme makinelerini kullanma ile ilgili bilgi ve becerilere sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
Ø Örme kumaş analizini yapmak,
Ø Örgü analizine göre desen yapmak,
Ø Örmede kalite kontrolü yapmak,
Ø Depolama yapmaktır.
ENDÜSTRİYEL ÖRMECİ
(DÜZ ÖRME GİYİM MODELİSTİ)
Tanımı
Düz örme giyim modelisti; örme giysiler için kalıp hazırlama, ürüne göre malzeme tespiti yapma ve numune dikimi ile ilgili bilgi ve becerilere sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
Ø Kalıp hazırlamak,
Ø Ürün dikmek,
Ø Örme giyim aksesuarlarını yapmak,
Ø Model araştırmalarını yapmak,
Ø Örme giysi teknik çizimlerini yapmak,
Ø Depolama yapmaktır.
TERBİYECİ
(BOYACI)
Tanımı
Boyacı; tekstil boyacılığı ile ilgili birimlerde planlama yaparak amaçlar doğrultusunda her türlü makineyi de kullanarak tüm mamullere ön terbiye ve boyama işlemleri yapabilme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
Ø Standart laboratuvar çalışması yapmak,
Ø Ön terbiye yapmak,
Ø Boyama yapmak,
Ø Elyaf cinsine göre boyar madde seçmek,
Ø Sentetik mamulleri ve karışımlarını boyamaktır.
TERBİYECİ
(BASKICI)
Tanımı
Baskıcı; tekstil baskıcılığı ile ilgili birimlerde planlama yaparak amaçlar doğrultusunda her türlü makineyi de kullanarak tüm mamullere baskı yapabilme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
Ø Desen çalışmaları yapmak,
Ø Şablon hazırlamak,
Ø Baskı patlarını hazırlamak,
Ø Numune baskı yapmak,
Ø Farklı yöntemlerle baskı yapmak,
Ø Farklı boyar maddelerle baskı yapmak,
Ø Makinelerle baskı yapmak,
Ø Özel efektli baskıları yapmaktır.
TERBİYECİ
(APRECİ)
Tanımı
Apreci; tekstil apreciliği ile ilgili birimlerde planlama yaparak amaçlar doğrultusunda her türlü makineyi kullanarak tüm mamullere apre yapabilme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
Ø Numune çalışmalarını yapmak,
Ø Her türlü elyafa uygulanabilen kimyasal apreleri yapmak,
Ø Diğer mamullere uygulanabilen kimyasal apreleri yapmak,
Ø Her türlü elyafa uygulanabilen mekanik apreleri yapmak,
Ø Diğer mamullere uygulanabilen mekanik apreleri yapmak,
Ø Örme kumaşlara mekanik apre yapmak,
Ø Püskürtme ve kaplama yöntemiyle apre yapmak,
Ø Kurutma ve egalize yapmaktır.
TEST LABORANTI
Tanımı
Test laborantı; tekstil ile ilgili her aşamayı test ederek kontrol edebilme, üretimin ulusal ve uluslararası standartlara ve insan sağlığına uygunluğunu her türlü test cihazını kullanarak test edebilme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
Ø Standart laboratuvar çalışması yapmak,
Ø Standartları bilmek,
Ø Laboratuvarı ve numuneyi hazır hâle getirmek,
Ø Numune kabulünü yapmak,
Ø Numuneyi test etmek ve değerlendirmektir.
TEKSTİL LABORANTI
Tanımı
Tekstil laborantı; tekstil materyalini ham maddeden alıp tekstil kullanıcısına varıncaya değin geçirdiği aşamalarda gerekli tüm fiziksel ve kimyasal testleri yapabilme, kalite güvence sistemini ve prosedürlerini hazırlayabilme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
Ø Temel iplik üretimi yapmak,
Ø Temel dokuma işlemlerini yapmak,
Ø Temel örme işlemlerini yapmak,
Ø Temel terbiye işlemlerini yapmak,
Ø Kalite güvence sistemini ve prosedürlerini hazırlamak,
Ø Numune analizini yapmak,
Ø Temel kimyasal ve fiziksel testleri yapmak,
Ø Laboratuvarda tekstil testlerini yapmak,
Ø Tekstil analizlerini yapmak,
Ø Analitik testleri yapmak,
Ø Tekstil kontrollerini yapmak,
Ø Tekstil liflerini ayırt etmektir.
TEKSTİL MEKATRONİKÇİSİ
Tanımı
Tekstil mekatronikçisi; tekstil endüstrisinde kullanılan makinelerdeki elektrik, elektronik ve mekanik sistemleri tanıyan, makinelerin kurulumunu ve periyodik bakımlarını yapabilen, arızalarını tespit edip teknik servis gerektirmeyen arızaları gidererek sistemin çalışmasını sağlama bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
Görevleri
Ø Temel mekanik işlemleri yapmak,
Ø Mekanizmalar ile çalışmak,
Ø Makinelerin periyodik kontrol, bakım ve onarımını yapmak,
Ø Elektrik elektronik devreleri kurmak,
Ø Elektronik kontrol devrelerini bilmek ve arıza analizini yapmak,
Ø Elektrik makinelerine tekniklerine uygun kumanda etmek,
Ø Hidrolik pnomatik sistem denetimi yapmak,
Ø Tekstilde programlanabilir lojik kontrolleri kullanabilmek,
Ø Motor sürücüleri ve robotik uygulamaları yapmak,
Ø Scada sistemini kurup sistem programını yapmaktır.
Tekstil Teknolojisi alanı altında; harman hallaççı, tarakçı, cerci, penyeci, fitilci, ringci, bobinci, bükümcü, open-endci, tekstüreci, kalite kontrolcü, dokumacı, numune dokumacı, dokuma desenci, dokuma makineci, düz örme model makineci, çorap örme model makineci, düz örme giyim model makineci, burun kapamacı, düz örme ilik düğmeci, düz örme remayözcü, düz örme overlokçusu, formacı, yuvarlak örme makineci, çorap örme makineci, düz örme kesimci, düz örme ponterizci, düz örme teyel makineci, düz örme makineci, düz örme reşmeci, düz örme düz dikiş makineci, düz örme ütücü, örmede kalite kontrolcü, paketlemeci, ön terbiyeci, desenci, parça boyacı, parça baskıcı, kimyasal apreci, mekanik apreci, fiziksel test laborantı, kimyasal test laborantı, şardoncu, sanforcu, şabloncu vb. meslek elemanları da bulunmaktadır.
C. MESLEK ELEMANLARINDA ARANAN ÖZELLİKLER
Tekstil alanında çalışmak isteyenlerin görme ve işitme duyu organlarının işlevlerini tam olarak yerine getirmesi, el ve parmaklarını ustalıkla kullanması, titiz olması, bedenen ve ruhen sağlıklı olması, göz ve ellerini eş güdümlü kullanabilmesi ayrıca mesleki eğitim almış olması gerekmektedir.
D. ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI
Tekstil alanında çalışanlar, çalışmalarını kapalı mekânlarda (işletmelerde) yürütürler. Bu alanda çalışanlar görevlerini yaparken bireysel çalışabilecekleri gibi ekip hâlinde de çalışabilirler. Alanın altındaki meslekler çeşitli ham madde ve makinelerle çalışmayı gerektirmektedir.
Çalışma ortamının kısmen tozlu olmasından ve kimyasal madde (boyar madde) kullanımı sebebiyle astım ve alerji problemleri olan kimselerin çalışırken gerekli önlemleri almaları gerekmektedir.
E. İŞ BULMA İMKÂNLARI
Tekstil alanında çalışmak isteyenler, tekstil fabrikalarında, triko, çorap ve örme atölye veya işletmelerinde, iplik fabrikalarında, desen bürolarında, dokuma, boya, apre, baskı atölye ve işletmelerinde, tekstil test laboratuvarlarında ve tekstil satış noktalarında çalışabilecekleri gibi kendi atölyelerinde de çalışabilirler.
Tekstil Teknolojisi alanı mezunu olan bir kişi Türkiye'de yaygın olarak çalışma imkânına sahiptir.
Meslek eğitimi, meslek liselerinin Tekstil Teknolojisi alanı diploma programında verilmektedir. Lise öğrenimlerini bu alanlarda tamamlayan öğrenciler meslek yüksekokullarının;
Ø Tekstil,
Ø Halı ve Kilim,
Ø Halıcılık,
Ø Moda ve Tekstil Tasarımı bölümlerine sınavsız geçiş yapabilirler.
Üniversite giriş sınavında başarılı oldukları takdirde;
Ø Tekstil Öğretmenliği,
Ø Tekstil Dokuma ve Örgü Öğretmenliği,
Ø Tekstil Terbiye Öğretmenliği bölümlerinde lisans öğrenimlerine devam edebilirler.
Ayrıca ön lisans programlarını başarı ile bitirenler açılan dikey geçiş sınavında başarılı oldukları takdirde;
Ø Tekstil,
Ø Tekstil Dokuma ve Örgü Öğretmenliği,
Ø Tekstil Öğretmenliği,
Ø Tekstil Mühendisliği,
Ø Tekstil Tasarım,
Ø Tekstil Terbiye Öğretmenliği lisans programlarına devam edebilirler.
Mesleki eğitim merkezleri, çıraklık eğitimi uygulama kapsamına alınan illerde ve meslek dallarında aday çırak, çırak, kalfa ve ustalara eğitim vermek ve çeşitli meslek kursları açmak suretiyle sanayinin ihtiyaç duyduğu nitelikli ara insan gücünü yetiştirmek amacıyla açılan eğitim kurumlarıdır.
Halk eğitimi merkezleri, yaşam boyu öğrenme perspektifi içerisinde her zaman ve her yerde uygulanabilecek yaygın eğitim programları ile her yaş ve düzeyde bireylere eğitim sunmaktadır.
Mesleki eğitim merkezlerinde, Tekstil Teknolojisi alanında eğitim verilmektedir. Modüler programlarla meslek liseleri arasında paralellik sağlandığından yatay ve dikey geçişler olabilecektir.
MEGEP alan tanıtım modülü
